روشهای کالیبراسیون
روش کالیبراسیون
بطور کلی کالیبراسیون به سه روش قابل اجرا است. روش اول، برای به دست آوردن خطا و ثبت نتایج حاصله، روش دوم کالیبراسیون روش اول را شامل میشود و علاوه بر آن نتایج حاصله با استاندارد و دستورالعمل مقایسه شده و وضعیت وسیله نیز از نقطه نظر قبول یا رد آن مشخص میشود. روش سوم کالیبراسیون روش دوم را در برگرفته و تنظیم، تعمیر یا حذف خطای ایجاد شده را نیز شامل میشود.
هزینه کالیبراسیون را معمولاً نمی توان در تعیین فواصل کالیبراسیون نادیده گرفت که این خود عامل محدودکننده به شمار می آید. با توجه به عوامل فوق مشخص است که برای تجهیزات مختلف نمیتوان جدول فواصل کالیبراسیون یکنواختی را تهیه کرد. به هنگام تعیین فواصل کالیبراسیون مجدد هر وسیله اندازهگیری، دو معیار اساسی و متناقض وجود دارد که لازم است موازنه شوند:
- خطر احتمالی ناشی از به کارگیری وسیله اندازهگیری در خارج از حدود مجاز آن که باید تا حد امکان کاهش یابد.
- هزینه کالیبراسیون سالیانه که باید در حداقل نگه داشته شود.
اصولاً برای هر نوع تجزیه و تحلیل در هر کار و یا پروژه، نیاز به دادههای دقیق و درستی است که این موضوع همواره به صورت پیش فرض مورد توجه قرار میگیرد. حال اگر دادههایی که در مراحل مختلف برداشت و پیاده سازی از دستگاههای اندازهگیری حاصل می شود دقیق و درست نباشد مبنای تجزیه و تحلیلهای پروژه درست نبوده و مسلماً مسیر کار را به بیراهه کشانده و حتی در بسیاری موارد موجب خسارتهای جبران ناپذیری خواهد شد. از همین رو در تمامی نظامهای مدیریت کیفیت کالیبراسیون تجهیزات اندازهگیری بهطور جدی مورد توجه قرار گرفته و در تمامی پروژهها بهعنوان یکی از ارکان اصلی و پایه تعریف می شود که باید با کمترین مغایرتی به اجرا درآید کالیبراسیون در واقع ایجاد نظامی مؤثر، بهمنظور کنترل صحت و دقت عوامل مترولوژیکی دستگاههای آزمون و وسایل اندازهگیری و کلیه تجهیزاتی است که عملکرد آنها بر کیفیت فرآیند تاثیرگذار است که بهمنظور اطمینان از تطابق اندازهگیریهای انجام شده با استانداردهای جهانی مورد استفاده قرار میگیرد.
جنبههای مهم در انجام کالیبراسیون عبارتند از:
– کیفیت نتایج آزمایشگاه کالیبراسیون؛
– کیفیت و درستی وسایل(اندازهگیری) مورد استفاده؛
– نگهداری سوابق کالیبراسیون.
در کالیبراسیون، درک مفهوم تنظیم بسیار حائز اهمیت است. تنظیم، مجموعه فعالیتهایی است که تجهیزات اندازهگیری را در وضعیت کارکرد مناسب و مطمئن برای استفاده قرار میدهد که میتواند بهصورت خودکار، نیمه خودکار یا دستی باشد؛ مانند تنظیمات الکترونیکی یا مکانیکی که توسط کارکنان تعمیراتی و مطابق با توصیه سازنده یا تجارب کاری و براساس نقشه ها و دستورالعمل های سرویس انجام میگیرد. باید توجه داشت پس از تعمیر هر وسیله اندازهگیری، ابتدا آن را تنظیم نمود تا مقدار نشان داده شده به وسیله آن در محدوده مجاز از قبل مشخصی قرار گیرد و سپس آن را در مقایسه با استانداردهای اندازهگیری (مقادیر مرجع) کالیبره و مقدار اختلاف با مرجع و عدم قطعیت اندازهگیری آن را تعیین نمود.
کالیبراسیون مجموعه عملیاتی است که در شرایط مشخص، میان نشاندهی یک دستگاه یا سیستم اندازهگیری، یا مقدار یک سنجه مادی یا ماده مرجع و مقدار متناظر آن که از استانداردهای اندازهگیری بهدست میآید، رابطه ای برقرار مینماید. بخش عمدهای از کالیبراسیونها در آزمایشگاههای آزمون، در برگیرنده فرآیند ساخت منحنی کالیبراسیون، اصلاح و کنترل منحنیهای کالیبراسیون )کالیبراسیون مجدد ( با استفاده از نمونههای مرجع گواهی شده یا مواد مرجع است که غالباً توسط کاربران تجهیزات صورت میگیرد. بخش دیگری از کالیبراسیون، شامل کالیبراسیون ابزارهای دقیق مانند کالیبراسیون محیطهای دمائی مانند کوره، آون و غیره، کالیبراسیون ترازوهای آزمایشگاهی، حسکنندهها و نمایشگرهای فشار، دما، رطوبت و ابزارهای اندازهگیری عقربهای یا دیجیتالی طول و ابعاد مانند متر، کولیس، میکرومتر و غیره است.
بازنگری فاصله زمانی کالیبراسیون
سیستمی که فواصل زمانی بین دو تأییدیه را پس از تعیین اولیه، بازبینی نکند قابل اطمینان نیست. در بازبینی باید دو عامل ریسک و قرار نگرفتن وسیله در محدوده مجاز کارکرد، در فواصل بین مورد تأیید را در نظر گرفت و همچنین هزینه هر بار آزمون و تأییدیه را نیز مورد توجه قرار داد. بهمنظور بهینهسازی بین هزینه و ریسک، باید تناوب کالیبراسیون به طور مداوم مورد بازنگری قرار گیرد.
دادههای حاصل از سوابق تأیید اندازه شناسی و کالیبراسیون و پیشرفتهای دانش و فناوری میتواند در تعیین فواصل زمانی مورد استفاده قرار گیرد. در تصمیمگیری برای اصلاح فواصل اندازه شناختی، سوابق حاصل از فنون کنترل آماری میتواند مفید باشد. در بازنگری فاصله زمانی، کالیبراسیون تجهیرات به سه دسته تقسیم میشوند:
1) عدم تغییر دوره کالیبراسیون؛
2) افزایش دوره کالیبراسیون؛
3) کاهش دوره کالیبراسیون.
1) عدم تغییر دوره کالیبراسیون
هر زمان یک ابزار براساس یک رویه مشخص کالیبره شود، اگر خطای ابزار از 80 درصد ماکزیمم خطای مجاز تجاوز نکرده باشد آنگاه بازه زمانی آن میتواند تمدید شود.
2) افزایش دوره کالیبراسیون
وقتی تجهیزات اندازهگیری مشکلی در عدم پایداری نداشته باشند، بازه کالیبراسیون آنها میتواند طولانی شود. اگر حداقل سه بار از دفعات کالیبراسیون بدون مشکل باشد و مشخصات کالیبراسیون ابزار اندازهگیری با دفعات قبل یکسان باشد میتوان بازه کالیبراسیون را طولانی نمود. باید توجه داشت که طولانی نمودن بازه زمانی کالیبراسیون نباید بیشتر از ماکزیمم بازه زمانی کالیبراسیون تجهیز شود. همچنین در صورتی که ابزار اندازهگیری) اول (که قابلیت پایداری بیشتری دارد به موازات ابزار اندازهگیری (دوم) استفاده شود، میتوان بازه کالیبراسیون (دستگاه دوم) را مطابق )دستگاه اول ( انتخاب نمود. در ضمن، هنگامی که ابزار اندازهگیری در محلی استفاده شود که سازنده آن ابزار، موارد دقیقتر از محل استفاده را پیش فرض قرار دهد، فرکانس کالیبراسیون میتواند افزایش یابد.
3) کاهش دوره کالیبراسیون
وقتی ابزار اندازهگیری از مشخصات تعیین شده خود انحراف بالایی داشته باشد در صورتیکه خطا بیشتر از 80 درصد خطای مجاز باشد، دستورالعمل زیر باید انجام شود. در مواقعی که این انحراف از طریق خرابی ابزار یا استفاده نادرست از آن ایجاد شود باید علت خرابی یا عدم استفاده صحیح مشخص شود و اقدام اصلاحی لازم و همچنین درصورت نیاز آموزش لازم برای بالا بردن مهارت اپراتور برای جلوگیری از وقوع حوادث مشابه صورت پذیرد. در مواقعی که ابزار به دلیل وجود علل سیستماتیک، انحرافی در آن ایجاد شود، بازه زمانی کالیبراسیون باید به نصف بازه زمانی اولیه تغییر یابد و بررسی شود که آیا بازه زمانی ابزار مشابه نیز باید تغییر کند یا خیر برای مثال، برای تعیین فواصل زمانی کالیبراسیون تجهیزات مطابق استاندارد OIML D 10 به منظور هر یک از عوامل مهم ذکر شده، وزن مشخص و درجه اهمیتی تعیین شده است که وزن فوق برای تمامی تجهیزات ثابت است و درجه اهمیت برای هر کدام از عوامل می تواند متفاوت باشد. در نهایت، مجموع حاصلضرب وزن و درجه اهمیت عوامل، عددی را مشخص میکند که با توجه به قرار گرفتن عدد مذکور در محدوده ذکر شده، دوره زمانی کالیبراسیون تعیین می شود. دوره زمانی کالیبراسیون براساس روش تنظیم پلکانی بازنگری خواهد شد. به این صورت که بعد از انجام فرآیند کالیبراسیون در صورتی که نتایج در محدوده خطای مجاز باشد زمان بعدی کالیبراسیون شش ماه افزایش مییابد و در صورتی که نتایج در محدوده خطای مجاز نباشد زمان بعدی کالیبراسیون شش ماه کاهش مییابد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.